Expositie
Vanaf zondag 26 juni 2022 kunt u in het Historiehuis van de Maasvallei een jaar lang een bijzondere expositie over de Bandkeramiekers bezoeken. De expositie met unieke vondsten uit de collectie van het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden, is ingericht door Ivo van Wijk, mede-auteur van een nieuw boek over de Bandkeramische cultuur.

Boekpresentatie
Het boek werd op 24 juni 2022 in een drukbezocht Maaslandcentrum uitgereikt aan wethouder Van Mulken van Stein en de dochter van wijlen professor Modderman, de man waardoor Elsloo op de archeologische kaart werd gezet. Volgens een van de sprekers, Dr. Jos Bazelmans, Hoofd Archeologie van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, behoort de Elslose nederzetting van de Bandkeramiekers tot de top-25 van archeologische vondsten in Nederland.

Voorafgaand werd de archeologische geschiedenis van professor Moddermans (en diens voorlopers en opvolgers) in Elsloo samengevat en werden de belangrijkste conclusies uit hun nieuwe boek toegelicht door Ivo van Wijk en Luc Amkreutz.

Hieronder v.l.n.r. mevrouw Modderman, Jos Bazelmans, Ivo van Wijk, wethouder Gina van Mulken, Luc Amkreutz en museumvoorzitter Hugo Luijten.

 

Rolpatronen vroegste boeren onder de loep
Nieuw onderzoek naar oudste grafveld van Nederland in Elsloo
 
Nieuw onderzoek naar grafgiften en botmateriaal uit het oudste grafveld van Nederland (Elsloo, Limburg) levert opmerkelijke informatie op over de klassieke invulling van man-vrouw rolpatronen en de rol van ouderen in de boerensamenleving van de ‘Lineaire Bandkeramiek’, 7000 jaar geleden. Zo blijken grafgiften als vuurstenen pijlpunten, stenen bijlen en maalstenen, die doorgaans strikt aan mannen- of vrouwen worden toegeschreven, in het grafritueel minder sekse-gebonden te zijn dan voorheen gedacht. Daarnaast horen rijke grafgiften vaak bij ouderen, meestal vrouwen, wat op een bijzondere positie binnen de gemeenschap kan duiden. Deze bevindingen betekenen een duidelijke nuance in de rolpatronen van prehistorische mannen als jager, veehoeder, krijger en bouwer en vrouwen als verzorgers en pottenbaksters. De grafgiften uit Elsloo blijken tenslotte niet per definitie de eigendommen van een overledene, maar eerder van de nabestaanden. Dit onderzoek is uitgevoerd door een multidisciplinair team wetenschappers onder leiding van Archol, het Rijksmuseum van Oudheden en de Universiteit Leiden, binnen het programma Kennis voor Archeologie van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE). Een selectie vondsten uit het grafveld wordt vanaf 24 juni 2022 een jaar lang tentoongesteld in het Historiehuis van de Maasvallei in Elsloo.
 
Het neolithische grafveld van Elsloo behoort tot de gemeenschappen van de ‘Lineaire Bandkeramiek’, die zich hier en in grote delen van Europa meer dan 7000 jaar geleden als eerste boeren vestigden. In de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw zijn er in Elsloo 63 inhumatiegraven en 36-50 crematiegraven opgegraven. Destijds zijn de grafvondsten uitvoerig onderzocht en zijn allerlei monsters genomen van onder meer crematieresten en houtskool.

Video hierboven: Het is 1959 en in het gebied tussen Burg. de Witstraat en de Koolweg worden archeologische opgravingen gedaan naar een Bandkeramiekers-nederzetting. Met de platte "sjöp" (=Limburgs voor schep) worden de contouren van graf 96 blootgelegd door arbeiders totdat de eerste vondsten zichtbaar worden. Vervolgens wordt met fijner gereedschap gewerkt. 1959 - ©I.M. van Wijk (uit erfenis prof. dr. Modderman) / Via RMO

Nieuwe analyses
Het grafveld is nu onder de loep genomen door een multidisciplinair team van archeologen, fysisch-antropologen en chemisch analisten. De grafgiften en botresten zijn intensief onderzocht met moderne methoden als gaschromatografie, lipiden-, isotopen- en houtskoolonderzoek, ook zijn de gebruikssporen op de voorwerpen geanalyseerd. Van een aantal van de overledenen kon op basis van crematieresten het geslacht en de leeftijd worden vastgesteld. Op basis van die gegevens kan onder meer geconcludeerd worden dat vuurstenen pijlspitsen en stenen bijlen, die traditiegetrouw aan mannen worden toegeschreven, in Elsloo ook veelvuldig voorkomen in vrouwengraven. Het traditionele idee dat grafgiften, als persoonlijke eigendommen, representatief zijn voor het dagelijks leven en geslacht van de overledenen staat hiermee in een nieuw licht. 
 
Begraven met respect
Opvallend is dat graven van ouderen, met name van vrouwen, rijk zijn uitgerust. Er lijkt een zekere status te koppelen aan ouderdom. Dit gaat samen met de gedachte dat ouderen het kennisreservoir van een gemeenschap vormen en dat zij de verwantschapsnetwerken met andere bandkeramische dorpen onderhielden. Ouderen zijn daarmee cruciaal om als groep te overleven. Ook lijkt er sprake van een ‘begrafenistraditie’ met specifieke grafgiften en rituelen, die vaak te maken hebben met jacht, voedselbereiding, houtbewerking en lichaamsversiering. Zo zijn veel overledenen besprenkeld met rode oker. Daarnaast zijn vrijwel alle grafgiften intensief gebruikt, ongeacht geslacht en leeftijd van de overledene. Het lijken specifieke gebruiksvoorwerpen van de nabestaanden te zijn die doelbewust in het graf zijn meegegeven. De rol van de levenden, hun keuzes en rituelen rondom de dood komen daarmee duidelijk in beeld.
 
Elsloo en de Bandkeramische cultuur
Het grafveld van Elsloo in de gemeente Stein is het oudst bekende grafveld in Nederland (circa 5100-4950 v.Chr.). Het werd opgegraven door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed onder leiding van prehistoricus Pieter Modderman (1959) en door de Universiteit Leiden (1966). De vondsten zijn sindsdien in beheer van het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden. 

Nieuw boek
Het hierboven beschreven onderzoek is gepubliceerd in een Nederlands Archeologisch Rapport van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, ‘Elsloo-Koolweg Revisited. Science-based perspectives on the burials and grave goods of the Linear Bandkeramik burial ground of Elsloo-Koolweg’, door Ivo van Wijk en Luc Amkreutz. Meer informatie en download Engelstalig rapport >

Auteurs
Ivo van Wijk, Archeologisch Onderzoek Leiden, specialist Lineaire Bandkeramiek 
Luc Amkreutz, Rijksmuseum van Oudheden/Universiteit Leiden, conservator prehistorie Rijksmuseum van Oudheden

Jo Cobben maakt dagelijks een wandeling in of rond Elsloo. Al lopend dwalen zijn gedachten altijd terug naar zijn jeugdjaren 1944 tot 1950, waaraan hij goede en leuke herinneringen heeft.
Om ook het Aelsers Plat te koesteren en voor het nageslacht vast te leggen, heeft deze auteur van "De Platte Aelsenaer" zijn verhalen in 't plat op papier gezet en in april 2022 in een boekje gebundeld onder de titel "Trampele in Aelse"

Het boekje van ca 125 pagina's is voor slechts 10 euro te koop bij Historiehuis van de Maasvallei, zolang de voorraad strekt.

Als u het online wilt inzien, ook dat kan HIER >

---

 "De Platte Aelsenaer" het woordenboek van Jo Cobben is ook nog te koop voor 10 euro in het Historiehuis.

Er komt een kennis- en informatiecentrum over de Maasvallei in het Streekmuseum in Elsloo. Dit zal, na een verbouwing, worden gehuisvest in de huidige bestuurskamer.

In het centrum is straks informatie te vinden over het ontstaan en de ontwikkeling van de Maasvallei, waarover te weinig bekend is bij de bewoners van nu. Kennis over de 'Gouden Eeuw' van de Maasvaart, de authentieke oude kernen met kastelen en schippersbeurzen en de bewoners door de eeuwen heen is niet bij velen bekend. Het centrum zal de kennis die nu nog aanwezig is delen met het publiek. tegelijkertijd zal het een ontmoetingsplek worden en zal het betrokkenheid en bewustwording genereren bij burgers, recreanten, toeristen en ondernemers.

Er komen visuele en digitale presentaties, een bibliotheek, een werk- en leestafel, een koffiehoek en een minibioscoop. Dit sluit goed aan bij de rest van het museum dat in totaliteit dienst gaat doen als Historiehuis van de Maasvallei. In het museum krijgt men informatie over de historie van de Maasvallei in het algemeen en Elsloo in het bijzonder. Er is aandacht voor landschap, geografie, geologie en cultuurhistorie. Het zal uniek zijn voor de Maasvallei op Nederlandse bodem.

Streekmuseum Elsloo werkt samen met Limburgs Landschap, Domein Elsloo en het Dorpsplatform. De kosten voor het centrum bedragen ongeveer 90.000 euro, die deels worden gedekt met subsidies. In augustus start de voorbereiding en ergens tussen februari en mei volgend jaar moet het bezoekerscentrum open gaan. 

Zie ook artikel in De Limburger van 28.05.2020

Streekmuseum Elsloo is een onafhankelijke stichting waarvan het bestuur samen met een conservator en met een team van een 30-tal enthousiaste vrijwilligers de organisatie draait. Zonder hen zou het museum niet kunnen functioneren. De vrijwilligers zijn met een aantal taken belast, zoals:

Ontvangst van bezoekers en gasten
Minimaal twee vrijwilligers zijn tijdens openingstijden aanwezig. Zij geven informatie en gidsen bezoekers door het museum en desgewenst door de historische dorpskern. Deze vrijwilligers werken volgen een rooster en kunnen zelf bepalen hoeveel dagdelen zij inzetbaar zijn.

Rondleiden van bezoekers en schoolklassen
Een aantal vaste vrijwilligers houdt zich bezig met het geven van rondleidingen. Voor iedere aanvraag van een school of groep worden zij speciaal begeleid. Op deze manier heeft het museum vaste groepen van diverse scholen die ieder jaar het museum bezoeken.

Activiteitenteam
Diverse vrijwilligers zijn betrokken bij de realisatie van bijzondere projecten, zoals regelmatige thema-exposities en de nostalgische modeshow. Ook zorgen zij voor de promotie en PR. Deze vrijwilligers kunnen ook projectmatig ingezet worden.

Assisteren bij de opbouw van tentoonstellingen, behoud en beheer
Een aantal vrijwilligers houdt zich bezig met taken zoals het beheer van de collectie, de opbouw van tentoonstellingen, het bijhouden van het klein onderhoud.

Daarnaast zijn er nog andere projecten die door vrijwilligers worden uitgevoerd, waaronder de digitalisering van de collectie.